سهم نویسندگان و سخنوران شبه قاره در ادبیات فارسی / سید مرتضی موسوی

1395/10/8 ۰۹:۳۰

اسلام به سه طریق عمده در سرزمین شبه قاره راه یافت، یکی به واسطه تهاجم تادیبی اعراب به مناطق مکران و سند به ویژه به فرماندهی محمد بن قاسم (92ه.) در زمان عبدالملک بن مروان و ولید بن عبدالملک، و طی قرون بعد با لشکر کشی های فرمانروایان مسلمان از سرزمین های آسیای میانه، افغانستان و ایران، دیگر توسط بازرگانان مسلمان که از طریق دریایی به سواحل غربی شبه قاره رفت و آمد می کردند و در آخر به همت روحانیان و اولیاءالله و عارفان و اهل ادب که از نقاط خارج از شبه قاره برخاسته بودند؛ نظیر شیخ اسمعیل بخاری از ازبکستان، سید علی هجویری، سید شاه یوسف گردیزی و مسعود بختیار کاکی از افغانستان، حسن زنجانی، شیخ جلال الدین تبریزی، سید علی همدانی، شاه شمس سبزواری، عثمان مروندی از ایران و ده ها تن دیگر از جمله: معین الدین چشتی اجمیری، حاجی امدادالله مهاجر مکی، نظام الدین اولیاء، سید محمد گیسو دراز و دیگران که در ترویج دین مبین اسلام سهم شایانی داشته امد.

چنانکه می دانیم زبان فارسی وقت، با مسلمانان ، همزمان وارد شبه قاره گشت، به همین دلیل می توان قدمت و سابقه آن را در این سرزمین حداقل هزار و صد سال تخمین زد – اگر کمی صریح تر گفته شود، احیای زبان فارسی در ایران بعد از اسلام در دوره طاهریان و صفاریان، صورت می پذیرفت و نخستین آثار منظوم از دوره یعقوب لیث سراغ داریم – سومین دودمان که جانشین سلاطین نامبرده گردید، سامانیان بودند، که صفحاتی از پاکستان کنونی شامل قلمرو آنان بوده است.نخستین سخنور فارسی شبه قاره که معاصر رودکی سمرقندی و اهل قزدار بلوچستان، رابعه بن کعب، بانوی تحصیل کرده ای بود که شعرش با وصف گذشت یازده قرن زیبایی لغوی و معنوی خود را حفظ کرده است.

به طور نمونه دو بیت از دو غزل مختلف رابعه جهت استفاضه عرضه می دارم:

مگر چشم مجنون به ابر اندر است / که گل رنگ رخسار لیلی گرفت

دعوت من بر تو آن شد کایزدت عاشق کناد / بر یکی سنگین دلی نا مهربان چون خویشتن

کتاب ماه ادبیات و فلسفه اردیبهشت 1384 شماره 91

دریافت مقاله

منبع: پرتال جامع علوم انسانی

نظر دهید