احمد سمیعی‌گیلانی: بی‌طرفی در روایت تاریخ همواره اطمینان‌بخش نیست

1395/8/12 ۰۸:۵۰

احمد سمیعی‌گیلانی، نویسنده، مترجم، عضو پیوسته فرهنگستان زبان و ادب فارسی و سردبیر مجله‌ نامه فرهنگستان است. او این هفته در نشست نقد و بررسی کتاب «ادبیات و تاریخ‌نگاری آن» به مساله مهم بی‌طرفی در تاریخ‌نگاری اشاره کرده و توضیح داده است چگونه بی‌طرفی در روایت تاریخ همواره اطمینان‌بخش نیست؛ هرچند جانبداری باعث اظهارنظرهای مبالغه‌آمیز شود. به عقیده وی، اگر مورخ با گذشته رابطه عاطفی داشته باشد طبعا به آن گرایش دارد و می‌تواند آن را طبق عواطف خود بازگو کند.

        

احمد سمیعی‌گیلانی، نویسنده، مترجم، عضو پیوسته فرهنگستان زبان و ادب فارسی و سردبیر مجله‌ نامه فرهنگستان است. او این هفته در نشست نقد و بررسی کتاب «ادبیات و تاریخ‌نگاری آن» به مساله مهم بی‌طرفی در تاریخ‌نگاری اشاره کرده و توضیح داده است چگونه بی‌طرفی در روایت تاریخ همواره اطمینان‌بخش نیست؛ هرچند جانبداری باعث اظهارنظرهای مبالغه‌آمیز شود. به عقیده وی، اگر مورخ با گذشته رابطه عاطفی داشته باشد طبعا به آن گرایش دارد و می‌تواند آن را طبق عواطف خود بازگو کند.
سمیعی‌گیلانی با اشاره به خطر دیگری که شامل مورخان است، می‌گوید: «خطر دیگری در کار است و آن رواج و غلبه مشرب و ذوق هر دوره است که بقایای آن در ادوار بعدی نیز به جا می‌ماند؛ به ویژه در ادبیات این خطر بیشتر احساس می‌شود.»
او با تاکید بر اینکه تاریخ امر گذشته است، بنابراین مشاهده‌پذیر نیست توضیح داده است که می‌توان آن ‌را با توجه به اسناد و مدارک به جامانده باسازی کرد. به گفته او، این اسناد و مدارک به شکل روایاتی هستند که از نسل‌های پیشین به ما رسیده‌اند. متاسفانه این مدارک به دلیل مقتضیات فکر علمی درست نشده‌اند و غالبا دست اول نیستند؛ بلکه از اقوال پیشینیان، آن هم بدون نقد و بررسی برگرفته شده‌اند.
به عقیده سمیعی‌گیلانی مورخ نمی‌تواند در روایت خود بدون رعایت احتیاط و نقد از متون بهره گیرد  چرا که نقد متضمن انتخاب سنجیده است. او همچنین توضیح داده که نقد به سادگی روشی علمی برای تمییز درست از نادرست در تاریخ است. برای آنکه مورخی معتبر باشیم این رفتار خلاف طبیعت؛ یعنی دیرباوری، باید ملکه ذهن ما شود.
ابتدا باید گواهی‌هایی که به ما رسیده‌اند را  به اعتبار و زلالی اولیه آنها بازگردانیم؛ یعنی با گذراندن آنها از صافی نقد، آنچه را به اصل افزوده شده، مشخص کنیم. به زعم او در حقیقت راوی روایات از خود چیزهایی بر اصل می‌افزاید که باید آنها را تشخیص داد.

منبع: فرهیختگان