1395/7/26 ۱۲:۴۱
نشست رونمایی از «کتابواره: فهرست مقاله‌ها، رساله‌ها، جزوه‌های کمیاب گنجینه پژوهشی ایرج افشار سپرده شده به مرکز دایره‌المعارف بزرگ اسلامی» با سخنرانی سیدفرید قاسمی، پژوهشگر پیشکسوت مطبوعات ایران، مجید غلامی‌جلیسه، مدیرعامل موسسه خانه کتاب، دکتر علی بهرامیان، مدیر بخش اسناد مرکز دایره‌المعارف بزرگ اسلامی، سیدعلی آل‌داوود، نسخه‌شناس و مشاور عالی مرکز دایره‌المعارف بزرگ اسلامی، عباس مافی، پارکوهی هارطونیان گردآورندگان کتاب یکشنبه 25 مهر در سرای اهل قلم برگزار شد. در این مراسم محسن موسوی بجنوردی، مدیر مرکز دائرةالمعارف بزرگ اسلامی،بهرام و آرش افشار، فرزندان زنده‌یاد ایرج افشار و عنایت‌الله مجیدی، رئیس کتابخانه مرکز دایره‌المعارف بزرگ اسلامی نیز در این نشست حضور داشتند
دبا: نشست رونمایی از «کتابواره: فهرست مقاله‌ها، رساله‌ها، جزوه‌های کمیاب گنجینه پژوهشی ایرج افشار سپرده شده به مرکز دایره‌المعارف بزرگ اسلامی» با سخنرانی سیدفرید قاسمی، پژوهشگر پیشکسوت مطبوعات ایران، مجید غلامی‌جلیسه، مدیرعامل موسسه خانه کتاب، دکتر علی بهرامیان، مدیر بخش اسناد مرکز دایره‌المعارف بزرگ اسلامی، سیدعلی آل‌داوود، نسخه‌شناس و مشاور عالی مرکز دایره‌المعارف بزرگ اسلامی، عباس مافی، پارکوهی هارطونیان گردآورندگان کتاب یکشنبه 25 مهر در سرای اهل قلم برگزار شد. در این مراسم محسن موسوی بجنوردی، مدیر انتشارات مرکز دائرةالمعارف بزرگ اسلامی، بهرام و آرش افشار، فرزندان زنده‌یاد ایرج افشار و عنایت‌الله مجیدی، رئیس کتابخانه مرکز دایره‌المعارف بزرگ اسلامی نیز در این نشست حضور داشتند.
گنجینه پژوهشی ایرج افشار از نوادر گنجینه‌های جهان است
سیدعلی آل‌داوود، مشاور عالی دایره‌المعارف بزرگ اسلامی در این مراسم گفت: استاد افشار از سنین جوانی در هر کنگره، همایش و برنامه علمی داخلی یا بین‌المللی حضور پیدا می‌کرد، بروشور، جزوه یا چکیده مقاله را که به زبان‌های مختلف اعم از فارسی، عربی یا لاتین توزیع می‌شد، گردآوری و در گنجینه خود جای می‌داد.
وی درباره اهمیت کتابواره برای تحقیقات ایرانشناسی افزود: یکی از مفاد وصیتنامه مفصلی که برطبق آن افشار کتابخانه و گنجینه خود را به دایره‌المعارف بزرگ اسلامی سپرد و از وظایفی که برای این مرکز تعیین کرد و سیدمحمدکاظم بجنوردی، رئیس مرکز نیز آنرا پذیرفت، این بود که مجموعه رساله‌ها، کتابچه‌ها و جزوه‌ها به صورت کتابی چاپ شود تا دستاورد بسیار خوبی برای محققانی شود که در آن رشته‌ها تحقیق می‌کنند و مجموع این مطالب طبق برآوردی که هارطونیان و مافی داشتند جمعا بیش از 5 هزار جلد بوده است.
مشاور عالی مرکز دایره المعارف اسلامی تصریح کرد: در سال گذشته با همکاری خانه کتاب قراردادی تنظیم شد و دو نفر از همکاران ما در دایره المعارف اسلامی کار را پیگیر شدند. کتاب کتابواره منبع و مآخذ خوبی برای ایران شناسان و اسلام شناسان است. کتابواره یکی از نوادر گنجینه هاست، این کتاب ابزار خوبی برای محققان و پژوهشگران است که با استناد به آن کتاب و مقاله پژوهشی بنویسند.
آل‌داوود اظهار کرد: فکر می‌کنم کتابواره منبع و ماخذ خوبی باشد برای محققان مختلفی که در رشته‌های ایرانشناسی و اسلام‌شناسی تحقیق می‌کنند، زیرا بسیاری از این رساله‌ها را نه در فهرست کتابخانه‌ها می‌توان جست و نه در جای دیگر و ممکن است حتی در میان آثار محقق یا سخنرانی که در آن سال‌ها این مقاله را ارائه کرده نیز نباشد.
وی با ستودن سماجت و پشتکار زنده‌یاد افشار در گردآوری گنجینه افزود: بنابراین مجموعه‌ای که در گنجینه پژوهشی ایرج افشار قرار دارد و فهرست آن انتشار پیدا کرده، شاید یکی از نوادر گنجینه‌ها در میان کتابخانه‌های جهان باشد. ممکن است حتی این کار خیلی موافق ذوق و سلیقه ایرانشناسان و محققان غربی نیز نبوده، به طوری که تا کنون نشنیده‌ام فردی با این پشتکار، سماجت و اصرار چنین مجموعه‌ای را فراهم کرده باشد. بنابراین کتابواره ابزار خوبی برای محققان ایرانی است که بخواهند با استناد به این فهرست، ماخذ موردنظر خود را پیدا کنند و در نگارش مقاله‌ها و مطالب پژوهشی خود از آن بهره ببرند.
مشاور حقوقی موسسه خانه کتاب ادامه داد: زنده‌یاد افشار برآورد کرده بود که مجموع مطالب گنجینه پژوهشی در حیطه کتابچه‌ها، بروشورها از 5 هزار جلد بیشتر است و ضرورت دارد که این مطالب فهرست شود. خوشبختانه با همکاری موسسه خانه کتاب و دایره‌المعارف قراردادی در این زمینه تنظیم شد که دو نفر از همکارن محقق ما در دایره‌المعارف این کار را دنبال کنند. بنابراین مجموعه رساله‌هایی که به زبان فارسی و عربی بود از سوی مافی و مطالب لاتین با تلاش هارطونیان فهرست و در کتابواره جای داده شد.
کتابواره بزرگترین تالیف ایرج افشار از گنجینه پژوهشی است
سید فرید قاسمی، پژوهشگر پیشکسوت مطبوعات ایران در رونمایی «کتابواره، گنجینه پژوهشی افشار» گفت: کتابواره نخستین مجموعه از گنجینه استاد افشار باید سرآغازی برای انتشار سایر فهرست‌ها باشد و نباید تصور کرد مجموعه افشار با انتشار کتابواره به پایان رسید بلکه باید فهرست‌های گوناگونی از این گنجینه چاپ شود.
سید فرید قاسمی، پژوهشگر پیشکسوت مطبوعات ایران در رونمایی از کتاب «کتابواره: فهرست مقاله‌ها، رساله‌ها، جزوه‌های کمیاب گنجینه پژوهشی ایرج افشار سپرده شده به مرکز دایره‌المعارف بزرگ اسلامی» گفت: پنج سال، یک ماه و یک هفته از درگذشت زنده‌نام استاد ایرج افشار می‌گذرد. در این مدت خانواده، دوستان و دوستداران استاد برای تحقق آرزوهایش در زمینه چاپ و نشر آثارش کوشش‌های فراوانی انجام دادند و مسیرهای گوناگونی برای تحقق این آروزها تعریف شده که یکی از این مسیرها همکاری متفاوت موسسه خانه کتاب و مرکز دایره‌المعارف بزرگ اسلامی است.
قاسمی گفت: درباره ایرج افشار و گنجینه پژوهشی استاد از طریق موسسه خانه کتاب و مرکز دایره‌المعارف بزرگ اسلامی آثاری منتشر شده و در آینده نیز به چاپ خواهد رسید که ناشران خصوصی رغبتی به سرمایه‌گذاری در این آثار به دلیل داشتن مخاطب خاص ندارند. در حالی که از قضا این آثار از مراجع مهم و اُمهات هستند.
این پژوهشگر پیشکسوت مطبوعات، «کتابواره» را بزرگترین تالیف ایرج افشار دانست و ادامه داد: کتابواره با تلاش و پیگیری مشترک عباس مافی و پارکوهی هارطونیان سامان پیدا کرده‌است. در نگاه نخست ممکن است کسی تصور کند که «کتابواره»، تمام موجودی گنجینه پژوهشی افشار است. از طرفی این پرسش شکل می‌گیرد که آیا می‌توانیم این اثر را از آثار استاد ذکر کنیم یا خیر؟ باید گفت بله، بزرگترین تالیف افشار، گنجینه پژوهشی افشار است.
قاسمی اظهار کرد: هیچ اثر تالیفی استاد افشار 66 سال طول نکشید. باید یادآوری کنم که گنجینه پژوهشی افشار، بزرگترین تالیف استاد است که قابلیت‌ها و ویژگی‌هایی دارد؛ نخست اینکه سرآمد کتابداران و کتابشناسان تاریخ معاصر ایران، همه متفق‌القول هستند که این کتابخانه و گنجینه پژوهشی به وسیله یک فرد معمولی گردآوری نشده است بلکه به وسیله استاد افشار که وسواس بسیاری در گردآوری منابع داشت، جمع‌آوری شده است.
وی با تاکید بر انتشار فهرست‌های گوناگون از گنجینه پژوهشی افشار افزود: کتابدار کتابشناسی در طول تاریخ ایران سراغ نداریم که 66 سال مجموعه گنجینه پژوهشی را با این وسواس گردآوری کند. بنابراین کتابواره نخستین مجموعه از گنجینه استاد افشار سرآغازی برای انتشار سایر فهرست‌هاست و نباید تصور کرد مجموعه افشار با انتشار کتابواره به پایان رسید بلکه باید فهرست‌های گوناگونی از این گنجینه چاپ شود.
این پژوهشگر پیشکسوت کتاب ادامه داد: یکی از فهرست‌ها، فهرست روزنامه‌ها و مجله‌های موجود در گنجینه پژوهشی ایرج افشار است، نامه‌ها نیز در حال انتشار است. سایر منابع و حتی عکس‌ها باید تکلیف چاپشان مشخص شود. امیدوارم کتاب «قباله تاریخ» را که افشار ویرایش جلد نخست آن را انجام داد و در نظر داشت که اعلان‌ها را در جلد دوم این کتاب جای دهد، نیز دوباره منتشر شود.
قاسمی با اشاره به نگهداری مجموعه خانوادگی افشار در بانک مرکزی بیان کرد: شاید وقتی گنجینه پژوهشی افشار را می‌بینیم، تصور کنیم که کتابخانه‌ای به وی به ارث رسیده است. باید گفت نه، اگرچه افشار در خانه و خانواده‌ای پر از مجله، کتاب و روزنامه متولد شد اما مجموعه خانوادگی وی به بانک ملی رفت و امروز در کتابخانه بانک مرکزی نگهداری می‌شود.
وی با اشاره به ارثیه نبودن گنجینه پژوهشی افشار عنوان کرد: کتابخانه و گنجینه پژوهشی افشار یک میراث خانوادگی نیست بلکه میراث فردی است که این بزرگ‌مرد در طول 66 سال این مجموعه را جمع کرده است. بنابراین زندگی و تلاش‌های افشار در مجموعه‌سازی برای اشاعه اطلاعات گاه با تالیف، احیاء، تدوین فهرست و روزگاری نیز با تازه‌ها و پاره‌های ایرانشناسی بر همگان آشکار است.
مولف مجموعه «خُرّم‌آباد‌شناخت» گفت: وقتی ما آغازین سطرهای واگذاری یا به تعبیر خودش «اقرارنامه» مجموعه گنجینه پژوهشی استاد افشار به مرکز دایره‌المعارف بزرگ اسلامی را می‌خوانیم، مرقوم فرموده است: «آرزو دارم که نیتم به طور کامل به مورد اجرا درآید.» در جای دیگری یکی از آرزوهایش را چاپ کردن فهرست‌ها می‌داند.
قاسمی افزود: کتابواره نیز در راستای تحقق یکی از آرزوهای استاد افشار منتشر شده که امیدوارم سرآغازی برای انتشار سایر فهرست‌ها از گنجینه پژوهشی استاد باشد
تسهیل ایرانشناسی با مجموعه فهارس تحقیقات
علی بهرامیان در نشست رونمایی از «کتابواره: فهرست مقاله‌ها، رساله‌ها، جزوه‌های کمیاب گنجینه پژوهشی ایرج افشار سپرده شده به مرکز دایره‌المعارف بزرگ اسلامی» گفت: استاد افشار بیش از نیم‌قرن مطالب موجود در گنجینه پژوهشی خود را گردآوری کرد که تهیه فهرست از این جزوات با زبان‌های گوناگون لاتین کار بسیار دشواری بود و گاهی به تحقیقات گسترده نیاز داشت. البته ارزش چنین اثری برای افرادی که در زمینه‌های مختلف ایرانشناسی کار می‌کنند در آینده بیشتر آشکار خواهد شد.
وی با اشاره به سودمند بودن «فهرست مقالات ایرانشناسی در جهان عرب» افزود: به یاد دارم زمانی درباره کتابی به نام «الدولت عباسیه» پژوهش می‌کردم بسیار اتفاقی با فهرستی که استاد افشار در یک جزوه 80، 90 صفحه‌ای به نام «فهرست مقالات ایرانشناسی در جهان عرب» تهیه کرده بود، مواجه شدم که فوق‌العاده فهرست مفیدی بود و در آن مقاله‌ای از یک مولف عرب درباره کتابی که در رابطه با آن در حال تحقیق بودم، پیدا کردم.
مدیر بخش اسناد مرکز دایره‌المعارف بزرگ اسلامی ادامه داد: جالب است که تا کنون خود محققان عرب متوجه این مقاله که در مجله الازهر قاهره به چاپ رسیده، نشده بودند. با وجود این که در زمان حاضر وسایل تحقیق با اینترنت بسیار گسترده شده، پیدا کردن آن مقاله کار بسیار دشواری بود و همیشه از بابت پیدا کردن این مقاله هم خودم را مدیون استاد افشار می‌دانم و بر این باورم که ترتیب دادن مجموعه فهارسی مانند «فهرست مقالات ایرانشناسی در جهان عرب» چه‌قدر تحقیقات ایرانشناسی را تسهیل می‌کند.
بهرامیان اظهار کرد: افشار زندگی خویش را وقف شناسایی حوزه ایرانشناسی کرده و تقریبا نمی‌توان گفت زندگی وی جدای از حوزه ایرانشناسی بوده و در کنار هم جلو می‌رفت به طوری که می‌بینیم چطور هوشمندانه از نیم قرن پیش، کاری که هیچ موسسه فرهنگی در ایران به ذهن‌شان خطور نمی‌کرد با دقت و دلسوزی انجام داده که همت و پیگیری وی در این زمینه مایه حیرت و شگفتی است.
آشنایی با ایرج افشار در دانشکده حقوق
عباس مافی، یکی از گردآورندگان کتاب کتابواره در این مراسم اظهار داشت: من و ایرج افشار در یک زمان وارد دانشکده حقوق دانشگاه تهران شدیم. من در سال 1323 در طبقه اول دانشکده حقوق دانشگاه تهران به دنیا آمدم و آقای افشار نیز در همان سال به عنوان دانشجو وارد دانشکده حقوق شدند.
پدر من بایگان دانشکده حقوق بود و همین امر باعث آشنایی با مرحوم ایرج افشار و جذب من به اداره انتشارات و روابط کتابخانه ها شد. من و خانم پارکوهی هارطونیان از بازماندگان فهرست نویسان کتابخانه مرکزی دانشگاه تهران هستیم.
هارطونیان: نهفته شدن 80 سال تجربه فهرست‌نگاری پشت کتابواره
هارطونیان در بخش دیگری از این رونمایی گفت: امروز بسیار خوشحالم، زیرا یکی از آرزوهای استاد افشار با همکاری مشترک من و آقای مافی از دانش‌آموختگان مکتب وی تحقق پیدا کرد و بالاخره «کتابواره» چاپ شد. باید بگویم پشت این فهرست، تجربه 80 سال فهرست‌نگاری نهفته است؛ فهرست‌نگاری که در کتابخانه مرکزی دانشگاه تهران زیر نظر استاد افشار آغاز کردیم.
وی در مورد مشخصات کتابشناختی و منابع مقالات و مواد خواندنی دیگر افزود: بعضی از آنها مانند offprint ها که اکثراً از طرف ناشران یا نویسندگان مقالات همراه با یادداشت هایی برای آقای افشار فرستاده شده دارای کلیه مشخصات لازم بوده، برخی زیراکس ها هم از مقالات مختلف بودند که توسط نویسندگان مقالات یا دوستان آقای افشار فرستاده شده اند که گاه این افراد توضیحات لازمه را روی آنها نوشته اند. تعدادی مقالات نیز هستند که آقای افشار با دستخط خودشان اطلاعات لازمه را به وضوح قید کرده اند. اما تعداد بسیاری نیز بودند که مشخصات کتاب شناختی آنها ناقص و یا اساساً فاقد این مشخصات بودند که برای تکمیل این برگه ها به منابع و مراجع مختلف بسیاری مراجعه شد که خوشبختانه اکثر برگه ها کامل می باشند. هدف از این کار این بوده که مراجعه کننده با مراجعه به این فهرست بتواند مطلب مورد جستجویش را با اطلاعات کامل کتاب شناختی همراه با منابع آن پیدا کند.
وی افزود: زمانی کار کتابواره به من و آقای مافی محول شد که متاسفانه آقای افشار در قید حیات نبودند، اگر میبودند بیتردید جواب بسیاری از سوالاتم را از ایشان می گرفتم.
کتابواره؛ الگویی برای کتابخانه‌ها و مراکز آرشیوی ایران
غلامی‌جلیسه، مدیرعامل موسسه خانه کتاب با بیان این نکته که از کنار هیچ چیز در حوزه تحقیق نباید به راحتی عبور کرد، گفت: مهم‌ترین ویژگی زنده‌یاد ایرج افشار نیز این بود که از کنار اتفاقات، منشورات و بسیاری مسائل دیگر به راحتی رد نمی‌شد و با دقت‌نظر و تامل قابل توجهی تلاش می‌کرد مطالب و نکات مهم را گردآوری و آرشیو کند تا در جای خودش از آن بهره ببرد.
مدیرعامل موسسه خانه کتاب با نقل سخنی از دکتر شفیعی‌کدکنی درباره آرشیو ادامه داد: وی به درستی اشاره کرده که متاسفانه ما انسان‌های مجموعه‌دار(بایگان و آرشیویست) در ایران نیستیم و به راحتی سابقه تاریخی خودمان را فراموش می‌کنیم و بی‌تفاوت از کنار آن می‌گذریم.
غلامی‌جلیسه اظهار کرد: استاد افشار یک آرشیویست حرفه‌ای و خبره بود و کتابواره مصداق عینی ویژگی آرشیویست بودن زنده‌یاد افشار است؛ که با تلاش مشترک عباس مافی و هارطونیان عینیت پیدا کرده و بسیاری از پژوهشگران با تورق آن متوجه این نکته خواهند شد کسانی که در همایش‌ها و جلسه‌های مختلف شرکت می‌کنند از کنار اطلاعیه‌ها، اعلان‌ها و دعوتنامه‌ها به آسانی نگذرند زیرا روزی می‌توانند از آنها بهره‌گیری درستی داشته باشند.
وی افزود: «کتابواره» گوشزدی کاملا جدی برای کتابخانه‌ها و مراکز آرشیوی ما خواهد بود و به آنها می‌فهماند که چه راحت از داشته‌های خودشان گذشتند و آنها به فراموشی سپردند و بسیاری از مراجعان، پژوهشگران و محققان را از منابع ارزشمندی محروم کردند که امروز دسترسی به آنها بسیار دشوار است.
این عضو هیات علمی جایزه کتاب سال ادامه داد: فکر می‌کنم اگر امروز به هر کتابخانه‌ای مراجعه کنیم درصد کمی از آثار «کتابواره» را در آن پیدا خواهیم کرد. بنابراین امیدوارم مسئولان کتابخانه‌ها با مشاهده این کتاب هم به فکر آرشیو کردن صحیح منابع و اطلاع‌رسانی آن بیفتند.
غلامی‌جلیسه با قدردانی از گردآورندگان کتاب گفت: از استاد قاسمی تشکر می‌کنم در این سال‌ها که در موسسه خانه کتاب فعالیت می‌کنم باعث شد بتوانیم از این نوع تالیفات حمایت کنیم تا به چاپ برسند. تصور می‌کنم این اثر، بعد از «فهرستنامه کتابشناسی‌های ایران»، «فرزانه ایران‌مدار»، «مشاهیر کتابشناسی؛ ایرج افشار» چهارمین کتابی است که در رابطه با استاد از سوی انتشارات خانه کتاب منتشر شده است.
در پایان این نشست از کتابواره رونمایی شد
منبع: ایبنا
کاربر گرامی برای ثبت نظر لطفا ثبت نام کنید.
کاربر جدید هستید؟ ثبت نام در تارنما
کلمه عبور خود را فراموش کرده اید؟ بازیابی رمز عبور
کد تایید به شماره همراه شما ارسال گردید
ارسال مجدد کد
زمان با قیمانده تا فعال شدن ارسال مجدد کد.:
قبلا در تارنما ثبت نام کرده اید؟ وارد شوید
فشردن دکمه ثبت نام به معنی پذیرفتن کلیه قوانین و مقررات تارنما می باشد
کد تایید را وارد نمایید