1395/6/21 ۰۷:۵۵
بعد از مرگ تیمور در سال 807 هجری قمری ، اختلاف و نزاع فرزندان و نوادگان تیمور و ظهور قدرتمندان محلی، قلمرو وسیع تیمور را دچار آشفتگی و تجزیه کرد. پس از چند سال خصومت و درگیری میان اعضای خاندان تیموری، سرانجام یکی از پسران تیمور به نام شاهرخ برتری خود را نسبت بر دیگر مدعیان تحمیل کرد و بر بیشتر متصرفات پدر تسلط یافت. در زمان شاهرخ پایتخت از سمرقند به هرات انتقال یافت .
شاهرخ که در محیط فرهنگی و تمدن ایرانی پرورش یافته و از تربیتی اسلامی برخوردار بود ، سیاست جنگ طلبانهٔ پدر را کنار گذاشت و به صلح و آرامش توجه و تمایل بیشتری نشان داد. وی به علم و هنر علاقه مند بود و از علما ، اندیشمندان و ادیبان حمایت میکرد. او به همراه همسرش گوهرشاد خاتون تلاش قابل توجهی برای عمران و آبادی شهرها انجام داد. اُلغ بیک ، پسر و جانشین شاهرخ نیز فرمانروایی دانش دوست بود و علاقهٔ خاصی به ریاضیات و نجوم داشت. بایۡسُنۡقُرۡ ، دیگر فرزند شاهرخ نیز شیفتهٔ هنر و ادب فارسی بود.
بعد از به حکومت رسیدن تیموریان یکی از مراکز هنری در ایران واقع در استان فارس ، به مرکزیت شیراز بود که تحت عنوان مکتب نگارگری شیراز سدۀ 9 هـ.ق و یا شیراز دوم شناخته می شود و شامل دوران حکومت اسکندر سلطان ، ابراهیم سلطان و ترکمنان است .
مکتب نگارگری شیرازِ دوم ، همچون پلی بین مکتبهای نگارگری تبریز-بغداد (ایلخانی- آل جلایر) و مکتب نگارگری هرات (تیموری ) بود. این مکتب زمینه را برای مکتب هرات فراهم کرد و در بسط و غنای آن نقشی درخور داشت .
هنرمندان شیراز ، خطاط و نقاش با مواریثی که از مکتب شیراز سده 8 ( آل اینجو و آل مظفر) بدست آورده بودند ، آثاری را برای صاحبان قدرت تیموری (اسکندر سلطان و ابراهیم سلطان) تولید کردند که امروزه در موزه های جهان پراکنده است. این مکتب الگوی مکتب اولیه هرات شد و به همین دلیل شناخت و کنکاش در آن ضروری است.
اسکندر سلطان مردی کرم ستوده و حامی شعر و شاعری بود.وی که میراث مکتب شیراز سده 8 را صاحب بود کتابخانه ای تشکیل داد و هنرمندان زیادی از نقاش و خطاط و مذهب و مجلد را به خدمت گرفت. بسیاری از این هنرمندان قبلا در دربار آل مظفر به کار مشغول بودند و این را می توان از تشابه نگاره ها در چهره پردازی و افقهای بلند تشخیص داد.
در دوران حکومت اسکندر سلطان تهیه گلچین و جنگ رواج یافت و گلچینهای متعددی تهیه شد که بعضی نمایندۀ بسزا و شایسته این مکتب هستند.
کتب دوران اسکندر سلطان :
گلچین حماسه ها (799هـ.) که مربوط به اشعاری درباره تاریخ مغولان است و چهار نگاره دارد.
بهمن نامه(799هـ.) که مجموعه شعر حماسی است و هم اکنون در کتابخانه بریتانیا محفوظ است.
زیج (813هـ.) تالیف محمد بن یحیی بن حسن کاشی.
گلچین خمسه نظامی (813هـ.) در بریتانیا.
گلچین اسکندر سلطان که شامل حدودا 20 نگاره می شود.
وی در دوران حکومت خود با حمایتش توانست یکی از ظریف ترین آثار نگارگری ایران را پدید آورد و این از ذوق و سلیقه و پشتیبانی او از هنرمندان نشات می گرفت .
هنرمندانی که در دوران اسکندر سلطان در بارگاه وی مشغول به هنرآفرینی بودند در دوران ابراهیم سلطان نیز همچنان به کار خود ادامه دادند.
ابراهیم سلطان که خود خطاطی قابل و استادی مسلم بود به حمایت از هنر ادامه داد و همین امر موجب بوجود آمدن آثاری شد که امروزه مایه افتخار هر ایرانی است.
کتب دوران ابراهیم سلطان:
ظفرنامه علی یزدی (839هـ.) که شامل 14 تصویر است و هم اکنون در بنیاد کورکیان نیویورک نگهداری می شود.
شاهنامه فردوسی(849هـ.) که 19 تصویر دارد و اکنون در کتابخانه دانشگاه لیدن است.
تاریخ جهانگشا( 841هـ.) شامل 6 نگاره محفوظ در کتابخانه ملی پاریس ، شاهنامه(844هـ.) با 52 نگاره محفوظ در کتابخانه ملی پاریس ، خمسه نظامی (848هـ.9 با 19 تصویر در کتابخانه رایلندز منچستر، خمسه نظامی(853هـ.) با 17 تصویر در بنیاد کورکیان نیویورک بخشی از کتبی است که در زمان وی تصویرگری و طبع شد.
مکتب ترکمنان:
بررسی مکتب شیراز سده 9 بدون در نظر گرفتن جریانهای موازی در قلمرو ترکمنان ناقص خواهد بود. در نیمه نخست این قرن دو قوم از ترکمنان ، قوم آق قویونلو و قراقویونلو نواحی باختری و از جمله شیراز را تصرف کردند. ایشان پس از پیروزی بر تیموریان کتابخانه و کارگاه های سلطنتی برپا کردند و هنرمندان را به کار گماشتند. در این کارگاهاه شیوه های متاثر از مکتب هرات و با خصوصیات متفاوت بوجود آمد که شاخص ترین آنها عبارت بود از :
پیکره های خپل ، چهره های گرد با ابروان قوس دار، دهان و بینی کوچک و مناظر عجیب و غریب و خیالی .
سبک دربار ترکمن تحت حمایت یکی از امیران قره قویونلو به نام پیربداق بیشتر به مکتب هرات گرایید و شکل پالایش یافته ای کسب کرد.
این سبک نو را که به مرکزیت شیراز بوجود آمده بود ، سبک تجارتی شیراز نیز می نامند. رابینسن از هنرمندی به نام فرهاد نام نی برد که واضع این سبک بود. مهمترین اثر وی کتابی به نام خاوران نامه (881هـ.) است که به شرح دلاوری های حضرت علی می پردازد که روایاتی آمیخته با اسطوره و تخیل هستند.
خمسه نظامی ، سده نهم هجری -15 میلادی ، مکتب شیراز دوم , موزه متروپولیتن ، نیویورک
( 29.2 cm * 20.3 cm )
سه مرد قبل از ورود به قلعه ، خاوران نامه ، سده نهم - 15 میلادی ، منسوب به شیراز دوم
(39.8 x 28.9cm)
قران - ابراهیم سلطان 830 هجری قمری ، 1427 میلادی ، منسوب به شیراز دوم
( 20.6 cm * 14.8 cm )
منبع: بساتین
کاربر گرامی برای ثبت نظر لطفا ثبت نام کنید.
کاربر جدید هستید؟ ثبت نام در تارنما
کلمه عبور خود را فراموش کرده اید؟ بازیابی رمز عبور
کد تایید به شماره همراه شما ارسال گردید
ارسال مجدد کد
زمان با قیمانده تا فعال شدن ارسال مجدد کد.:
قبلا در تارنما ثبت نام کرده اید؟ وارد شوید
فشردن دکمه ثبت نام به معنی پذیرفتن کلیه قوانین و مقررات تارنما می باشد
کد تایید را وارد نمایید