برپایی جشن تیرگان و آیین شكرگزاری برداشت گندم در فراهان

1393/4/14 ۱۰:۱۲

سمیه انصاری فر: منطقه فراهان در استان مرکزی در روز اول تیرماه شاهد برگزاری جشنی باستانی با عنوان تیرگان و آب پاشان است. جشنی که ریشه در هزاران سال از تاریخ ایران دارد. جشنی که سرشار از معنویت و شکر گزاری است و یک گردهمایی عظیم در آغاز فصل دروی گندم است. موقعیت جغرافیایی و نحوه تامین معاش یکی از عوامل موثر در شکل گیری فرهنگ مردمان یک منطقه است، کشور ایران دارای یکی از تمدن ها غنی و چندین هزار ساله است، اهمیت کشاورزی و آب برای ایرانیان از گذشته های دور باعث شکل گیری برخی رسوم و باورها در فرهنگ و تمدن ایرانی شده است، رسومی که در میان فراموشی عصر جدید، برخی هنوز پابرجا هستند.

سمیه انصاری فر: منطقه فراهان در استان مرکزی در روز اول تیرماه شاهد برگزاری جشنی باستانی با عنوان تیرگان و آب پاشان است. جشنی که ریشه در هزاران سال از تاریخ ایران دارد. جشنی که سرشار از معنویت و شکر گزاری است و یک گردهمایی عظیم در آغاز فصل دروی گندم است.

موقعیت جغرافیایی و نحوه تامین معاش یکی از عوامل موثر در شکل گیری فرهنگ مردمان یک منطقه است، کشور ایران دارای یکی از تمدن ها غنی و چندین هزار ساله است، اهمیت کشاورزی و آب برای ایرانیان از گذشته های دور باعث شکل گیری برخی رسوم و باورها در فرهنگ و تمدن ایرانی شده است، رسومی که در میان فراموشی عصر جدید، برخی هنوز پابرجا هستند.

پژوهشگر و شاعر اراکی درباره جشن تیرگان فراهان به خبرنگار مهر گفت: این جشن سابقه دیرینه در فرهنگ ایرانی دارد.

علی محمودی مجد افزود: البته جشن تیرگان یا آبریزگان در روز تیر (سیزدهم ماه) از ماه تیر برگزار می شده ولی در برخی مناطق چون فراهان در اول تیر به شکرانه برداشت گندم و در مناطقی چون مازندران این جشن در آبان ماه و در شب سیزدهم برپا می شود.

وی با بیان اینکه این جشن ریشه در اهمیت و جایگاه آب در ایران باستان دارد، افزود: در این روز مردم به تبرک و روشنایی آب بر روی یکدیگر آب می پاشند و شکرانه این نعمت را به پا می دارند.

جشنی سرشار از نیایش پروردگار همراه با شادی و نشاط

محمودی مجد با بیان اینکه این جشن سرشار از نیایش پروردگار همراه با شادی و نشاط است، افزود: در این جشن مردم فراهان با شادی و نشاط به نیایش پروردگار خود می پردازند و بر روی یکدیگر آب می پاشند.

وی گفت: در منطقه فراهان در این روز هرفردی اجازه دارد بر روی هر کسی که دید یا در حال عبور بود آب بپاشد بدون اینکه طرف مقابل ناراحت شود.

محمودی مجد با اشاره به نقش اسطوره ها و افسانه ها در شکل گیری جشن های ایرانی اظهارکرد: جشن تیرگان به دلایل مختلف شکل گرفته است، برخی آن را مربوط به پیروزی ستاره تیشتر (باران زا) بر دیو اپوش(خشکسالی) می دانند.

وی توضیح داد: یکی دیگر از ریشه های برپایی این جشن برای تعیین مرز ایران در همین روز توسط آرش کماندار بوده است.

این پژوهشگر اراکی ادامه داد: سابقه دیگر این جشن به داستان کیخسرو و بیهوشی اش در مطقه ساوه پس از دیدن یکی از فرشته های نگهبان و سپس به هوش آمدنش با پاشیدن آب به صورتش توسط بیژن پسر گیو برمی گردد.

محمودی مجد دلیل دیگر این جشن را نزول باران در زمان پیروز ساسانی پس از هفت سال قحطی عنوان کرد و گفت: هر یک از این اتفاقات می توانند ریشه و منشا برگزاری این جشن باشند؛ ولی نکته ای که مهم است این است که آب و تاثیر آن بر روند کشاورزی و برکت محصول در فرهنگ ایران دارای ارزش خاصی بوده است.

وی تصریح کرد: برگزاری این جشن در فراهان با برداشت برداشت گندم و شکرانه آن را آغاز می شود و بیانگر این است که مردم فراهان قدر نعمت های الهی را دانسته و آن را پاس می دارند.

بسیاری از رسوم و آئین های زیبای ایرانی در حال فراموشی است

محمودی مجد ادامه داد: متاسفانه بسیاری از رسوم و آئین های زیبای ایرانی در حال فراموشی است بدون توجه به اینکه در دل تک تک این مراسم و جشن ها درس های انسانی نهفته است.

وی گفت: در همین جشن تیرگان اهمیت به طبیعت و پاسداشت آن مورد توجه است که باید همه گیرتر شود.

یک پژوهشگر دیگر آئین های باستانی نیز به مهر  گفت: ریشه این جشن اتفاقات مختلف است ولی در اصل به میترای ایرانی برمی گردد به این شکل که ایرانیان باستان اعتقاد داشتند که قربانی كردن گاو نر، قوچ یا بز موجب پربرکتی در فصل درو می شود.

محمد عارف افزود: تصویری از میترا، كه گاو را می‌كشد خوشه‌های گندمی را نشان می دهد كه از خون این حیوان جوانه می‌زند، نشان از همین امر دارد.

وی ادامه داد: با گذشت زمان رسم کشتن گاو در این روز تبدیل به عسل پاشی و آب پاشی شد که با ورود اسلام تنها رسم آب پاشیدن آن باقی ماند.

این استاد دانشگاه با اشاره به سابقه برگزاری این جشن در زلف آباد فراهان ادامه داد: این جشن با پاشیدن آب به یک خوشه گندم و سر زدن آن به صورت نمادین آغاز و بعد از آن مردمی که گرد هم آمده بودند به دروی گندم می پرداختند.

شکرگزاری، نوعدوستی و همدلی را از دلایل دیگر برپایی جشن تیرگان

عارف نوعدوستی و همدلی را از دلایل دیگر برپایی این جشن عنوان و اظهار کرد: یاری و همکاری با یکدیگر در ایران باستان بسیار پر اهمیت بوده و بر همین اساس در این روز همه سعی می کردند که به یک اندازه گندم برداشت و به خانواده هایی که فرزند پسر نداشتند در درو کمک کنند.

وی بیان کرد: شکرگزاری اصلی ترین هدف برگزاری این جشن است و در کنارش ارزش دادن به کشاورزی و یاری به یکدیگر مورد توجه بوده است.

عارف با بیان اینکه برگزاری آئین های سنتی باید بیشتر مورد توجه قرار گیرد، افزود: برگزاری این آئین ها در حفظ هویتمان موثر است؛ اما در صورتی که به طور صحیح معرفی و برگزار شود تا مردم از آن دور نشوند.

وی گفت: هم اکنون ما مشاهده می کنیم که در کشورهای اروپایی چون روسیه و انگلستان آئین ها و سنت هایشان همچون گذشته پررونق و مورد استقبال است که دلیل اصلی اش امروزی کردن آن ها با حفظ اصالتش است.

عارف تاکید کرد: تامین امکانات رفاهی و اضافه کردن حاشیه های جذاب می تواند در برگزاری آئین های سنتی موثر و مردم را برای شرکت در آن ترغیب کند.

مدیرکل میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری استان مرکزی نیز گفت: این جشن هرساله به مناسبت نخستین روز از فصل تابستان در منطقه تاریخی زلف‌آباد برگزار می‌شود امسال نیز همچون سال های پیش برپا می شود.

سید محمد حسینی افزود: در روز جشن تیرگان، مردم از تمام منطقه فراهان و شهرهای اطراف مانند آشتیان، تفرش، اراک، در این محل اجتماع کرده و برای خیر و برکت محصولات کشاورزی خود مراسم دعا و نیایش برگزار می ‌کنند.

ثبت ملی جشن تیرگان

وی با بیان اینکه این جشن یک اثر ملی است و در سال 89 ثبت شده است، اظهار کرد: شکرگزاری، همدلی و تعاون اصلی ترین هدف برپایی این جشن بوده است.

فرهنگ غنی ایرانی سرشار از جشن ها و آئین هایی است که هر یک بیانگر یکی از صفات ارزنده اخلاقی و انسانی است، سنت هایی که با باورهای پدران و نیاکانمان گره خورده است؛ ضرورت حفظ این آثار فرهنگی و تاریخی از آنجا بیشتر اهمیت پیدا می کند که هویت ما را شکل می دهد.

برخی نگاه های محدود بر این باورند که برای مدرن بودن باید از گذشته خود دور شد و فقط به دستاوردهای امروز تکیه کرد، غافل از اینکه این دستاوردها در سایه نگاه صحیح و نقادانه به گذشته و تغییر و تکامل در آن شکل گرفته نه در سایه نفی آن، آئین ها و جشن های باستانی نیز بخشی از این گذشته است که باید با نگاهی صحیح و بدور از تعصب و قهر مورد بررسی قرار گیرد و بخش های مفید آن به نسل امروز معرفی شود.

خبرگزاری مهر